Joga
Zdrowie jest bogactwem, spokój umysłu jest szczęściem, joga pokazuje drogę.
Swami Sivananda
Joga, której początki sięgają odległych czasów, przez setki lat była wiedzą dostępną jedynie dla nielicznych. Została usystematyzowana i ujęta w zbiorze Jogasutry Patańdżalego w II w n.e. i zajęła istotne miejsce wśród sześciu klasycznych systemów filozofii indyjskiej: sankhja – joga, nimansa - wedanta, njaja - wajśieszika. Była propagowana przez wielu nauczycieli takich jak: Swami Vivekananda, Sri Aurobindo, Paramahansa Yogananda, Sri Krishnamacharya, którzy próbowali przenieś tę wiedzę na inne kontynenty, jednak umysł zachodniego człowieka nie był jeszcze na to gotowy. Jednym z tych, którzy przyczynili się do popularyzacji jogi na Zachodzie był Swami Sivananda, który w sposób szczególny przyczynił się do tego, by ów dar trafił w ręce współczesnego człowieka. Sivananda z wykształcenia był lekarzem medycyny klasycznej, jednak zrezygnował z tego podejścia w leczeniu pacjentów, gdyż nie widział w niej skutecznej metody niesienia pomocy cierpiącym. W swojej praktyce stosował wiedzę pochodzącą z Wedanty, Jogi i Ajurwedy. Wypracował własną metodę, tzw. „Jogę syntezy”, która traktuje człowieka w sposób integralny i oddziałuje na wszystkie sfery jego funkcjonowania. Wykorzystując starożytną wiedzę, zaproponował on współczesnemu człowiekowi metodę lansującą zdrowy styl życia, którą jego uczeń Vishnudevananda spopularyzował na Zachodzie. Przedstawił on ją w postaci pięciu punktów;
- Prawidłowe ćwiczenia (asany Hatha Yogi)
- Prawidłowa relaksacja
- Prawidłowe oddychanie
- Prawidłowa dieta
- Pozytywne myślenie i medytacja
Te pięć wskazówek, to sposób na zdrowie, lepsze radzenie sobie ze stresem i napięciem, jakie niesie współczesny świat, a przede wszystkim na życie w harmonii. Swami Vishnudevananda mówiąc o człowieku, porównywał go do samochodu, który potrzebuje spełnienia kilku warunków aby mógł dobrze pracować. Te warunki to;
— prąd elektryczny
— system chłodzenia
— smarowanie
— paliwo
— dobry kierowca
Człowiek przede wszystkim czerpie energię z powietrza. Poprzez pełne i rytmiczne oddychanie wykorzystuje całą powierzchnię płuc, co zwiększa ilość pobieranego tlenu. Ćwiczenia oddechowe — pranajamy, powodują wzrost poziomu energii stanowiącej odpowiednik prądu elektrycznego.
System chłodzenia zapewnia ciału prawidłowa relaksacja. Likwiduje napięcie mięśniowe, wycisza umysł, daje uczucie świeżości.
Dobre smarowanie osiągamy przez wykonywanie prawidłowych ćwiczeń — asan. Utrzymują one mięśnie i stawy w dobrej kondycji oraz tonizują funkcjonowanie wszystkich narządów wewnętrznych, przyspieszając krążenie — nie wywołując przy tym uczucia zmęczenia.
Paliwo ciało czerpie z jedzenia, wody, powietrza i promieni słonecznych. Czyli prawidłowa dieta i higiena pozwalają utrzymać organizm lekkim, elastycznym, a także odpornym na choroby.
Natomiast dobry kierowca to spokojny i zrelaksowany umysł. Zapewnia to pozytywne myślenie i medytacja. Dzięki medytacji można nauczyć się kontrolować ciało i emocje. Realizowanie tych pięciu punktów zapewnia człowiekowi harmonijny rozwój, dobre samopoczucie i zdrowie.
1. Prawidłowe ćwiczenia
Według Sivanandy postawy jogi powinno wykonywać się w określonym porządku; najpierw relaks i krótka rozgrzewka – „powitanie słońca” – 12 ćwiczeń, uruchamiających wszystkie odcinki kręgosłupa. Ma on duże korzyści higieniczne dla ciała. Jest połączeniem ćwiczeń fizycznych z koordynacją oddechu.
Potem tzw. pozycje odwrócone wygięcia w tył, skręty kręgosłupa, kolejno ćwiczenia równoważne, a na zakończenie skłony boczne i relaks końcowy . Wszystkie asany służą poprawie zdrowia fizycznego i psychicznego oraz wyrabiają zdolność koncentracji umysłu. Joga różni się od innych ćwiczeń fizycznych, tu chodzi bardziej o pobudzenie krwi, uzyskanie gibkości niż o umięśnienie ciała. Nacisk kładzie się na relaksację, wolne i kontrolowane ruchy. Ważne jest głębokie oraz rytmiczne oddychanie w czasie wykonywania asan i pomiędzy nimi, połączone z relaksem. Właściwe ćwiczenia regulują krążenie krwi i limfy, a także stymulują pracę gruczołów wewnętrznych. Rozwijają również wszystkie mięśnie, nie powodując nadmiernego napięcia i zmęczenia. Zwiększają gibkość i elastyczność ciała.
2. Prawidłowa relaksacja
“Śavasana” – pozycją martwego ciała należy do najtrudniejszych postaw w jodze. Współczesny styl życia sprawia, że trudno jest się zrelaksować. Większość energii produkowanej przez ciało jest bezużytecznie tracona. Często zdarza się, że zużywamy duże ilości energii w ciągu kilku minut przez zły humor, złość czy irytację. Ten sposób traktowania własnych emocji zwykle urasta do regularnego zwyczaju, a skutek tego jest przykry — nie tylko dla ciała, ale również dla umysłu. Stan ciała i stan umysłu są ze sobą ściśle powiązane.
Doskonała relaksacja obejmuje trzy poziomy; fizyczny, mentalny i duchowy.
Relaksacja fizyczna jest łatwa i szybko można się jej nauczyć. Polega ona na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych części ciała, zaczynając od stóp aż do głowy. Również uczymy się rozluźniać i pozbawiać napięcia organy wewnętrzne, używając do tego autosugestii.
W czasie relaksacji mentalnej wyciszamy umysł, koncentrując się na oddychaniu. Jest to etap przygotowujący do relaksacji duchowej, w której jogin nie identyfikuje się z własnym ciałem i umysłem. To stan doświadczania “czystej świadomości”. Relaks duchowy oznacza “oderwanie się” od ciała i umysłu, aby doznać stanu “czystej świadomości” i zregenerować cały organizm. Kilka minut głębokiej relaksacji redukuje stres, zmęczenie i następuje kumulacja energii, cały organizm czuje się wypoczęty, jak po dobrze przespanej nocy.
3. Prawidłowe oddychanie
Większość ludzi korzysta tylko z części objętości swoich płuc podczas oddychania. Oddychając bardzo płytko, używają niewielkiej części klatki piersiowej. Ich ramiona są przygarbione, odczuwają bóle w górnej części pleców oraz szyi i cierpią na brak tlenu. Łatwo się męczą, nie wiedząc dlaczego. Używają jedynie szczytów lub środkowej części płuc, próbując zdobyć wystarczającą ilość tlenu, aby dostarczyć go dla potrzeb całego ciała.
W jodze oddychanie pełni dwie funkcje; po pierwsze — dostarcza tlenu do krwi, a po drugie — kontroluje pranę, czyli energię życiową, prowadząc do panowania nad umysłem. Prawidłowy oddech to oddech przez nos, przy zamkniętych ustach. Wymaga on pełnego wdechu i wydechu, z wykorzystaniem całej powierzchni płuc oraz uaktywnieniem przepony i brzucha.
Ćwiczenia oddechowe jogi uczą, jak kontrolować przepływ prany i a co za tym idzie kontrolować umysł. Ponieważ stan umysłu jest odzwierciedleniem sposobu, w jaki oddychamy, to przez kontrolowanie oddechu uczymy się kontrolować umysł.
Dzięki systematycznym ćwiczeniom oddechowym zwiększamy ilość pobieranego tlenu i prany oraz poprawiamy swoją koncentrację.
W zwykłym oddychaniu osiągamy znikomą ilość prany, ale kiedy się koncentrujemy, a także świadomie regulujemy nasze oddychanie, możemy skumulować większe ilości tlenu w poszczególnych centrach nerwowych i mózgu.
Powietrze, którym oddychamy, stanowi jeden z podstawowych składników niezbędnych do utrzymania ludzkiego życia, kolejnym jest pożywienie, które ma istotny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie.
4. Prawidłowa dieta
Dieta jogi jest wegetariańska i związana jest z praną, subtelną energią zawartą w pożywieniu. Składa się z czystych, prostych, naturalnych składników, które są lekko strawne oraz zapewniają zdrowie. Proste posiłki pomagają w trawieniu i przemianie materii. Wymogi dietetyczne obejmują pięć kategorii; proteiny, węglowodany, minerały, tłuszcze i witaminy. Joga wyróżnia trzy rodzaje żywności (uwzględniając poziom energii); sattwiczną, radżasową i tamasową.
Żywność sattwiczna jest najczystsza, prawidłowo odżywia ciało i zapewnia spokój umysłu. Zawiera ziarna zbóż, ciemne pieczywo, świeże owoce, mleko, masło, sery, jarzyny, orzechy, ziarna, kiełki, miód, ziołowe herbaty.
Żywność radżasowa jest zbyt pikantna, gorzka, kwaśna i słodka. Taka dieta zaburza równowagę między ciałem a umysłem. Zbyt stymuluje ciało, wzmacnia emocje, czego rezultatem jest niespokojny umysł. Do tego typu żywności zaliczamy ostre przyprawy, mocne zioła, stymulatory — kawę i herbatę, ryby, jajka, sól, cukier, czekoladę. Jedzenie szybkie jest również efektem radżasowym.
Żywność tamasowa nie służy dobrze ani dla ciała, ani dla umysłu. Powoduje zmniejszenie prany, wzmaga stan bezczynności. Zmniejsza odporność na choroby, często przywołuje negatywne emocje (np. złość, chciwość). Do grupy tej należy mięso, alkohol, nikotyna, cebula, czosnek, ocet, żywność nieświeża. Przejadanie się jest efektem tamasowym. Powodem, dla którego jogini nie jedzą mięsa, jest zasada Ahimsy uwzględniająca aspekt etyczny.
Dieta w jodze ma na uwadze nie tylko ciało, ale również o jasność umysłu i jego równowagę.
5. Pozytywne myślenie i medytacja
Ludzki umysł ma skłonność do życia w przeszłości lub w przyszłości. W rezultacie rzadko żyje teraźniejszością To, co najbardziej zakłóca umysł, to zmysły. One są główną przeszkodą koncentracji, powodują powstawanie w umyśle różnych problemów, wyobrażeń i pragnień. Zdolność do nawiązania kontaktu z teraźniejszością i utrzymanie się w niej jest czymś, co powinien człowiek w sobie rozwijać, aby osiągać lepszą koncentrację i wyciszenie umysłu. Aby uzyskać ten stan długotrwałego szczęścia i absolutnego spokoju, człowiek powinien wiedzieć, jak się skoncentrować i jak zatrzymać umysł. Poprzez zwrócenie koncentracji umysłu do wewnątrz, może pogłębić doświadczenie, które prowadzi go do medytacji.
Medytacja jest trudna do opisania, to tak jak kolory nie mogą być opisane niewidomej osobie. Wszystkie zwykłe doświadczenia są ograniczone czasem, przestrzenią i przyczynowością. Nasza zwykła świadomość i zrozumienie nie przekraczają tych granic. Kiedy umysł jest skoncentrowany, czas przepływa niezauważany, jak gdyby nie istniał. Joga uczy, że źródło radości i mądrości jest w nas samych i kiedy umysł się wycisza, doznajemy tego spokoju. Zaczynamy postrzegać ciało i umysł jako instrument, będący pod naszą kontrolą. Jest faktem naukowo udowodnionym, że pozytywne myślenie ma pozytywny wpływ na nasz organizm. Medytacja sprawia, że osiągamy przedłużony pozytywny stan umysłu, odmładza ona komórki i opóźnia ich rozkład. Na poziomie fizycznym medytacja pomaga przedłużyć anaboliczny proces wzrostu i zwolnić kataboliczny proces rozkładu.
Istnieje wiele technik dochodzenia do medytacji, jednak nie jest to łatwe zadanie. Swami Vishnudevananda kiedyś powiedział: “Piękne drzewo rośnie powoli. Trzeba czekać, aż rozkwitnie, dojrzeją jego owoce i dopiero wtedy można ich skosztować. Rozkwit medytacji to niewyrażalny spokój, który przenika całe nasze jestestwo. Jej owoce to rzecz nie opisana”.
Te pięć punktów zaproponowanych przez wielkich Joginów to klucz do doskonałego zdrowia dla współczesnej cywilizacji. To wspaniały przykład zdrowego stylu życia i odkrywania możliwości fizycznych, psychicznych, intelektualnych i duchowych ukrytych w człowieku.