Termin Ajurweda wywodzi się od dwóch sanskryckich słów; Ajus – życie i Weda – wiedza, nauka , co można przetłumaczyć jako „wiedza o życiu”.

Nauka Ajurwedy, podobnie jak nauka Jogi została zapoczątkowana przez wielkich mistrzów i uczonych starożytnych Indii około 5 tysięcy lat temu. Pochodzenie Ajurwedy i Jogi ma wspólne korzenie, obie te nauki odegrały podobną rolę w rozwoju człowieka.

Uwzględnia aspekt fizyczny, emocjonalny, umysłowy i duchowy zdrowia człowieka. Obejmuje wiele metod leczenia począwszy od diety, ziołolecznictwa, aromaterapii, masaży, zaleceń dotyczących stylu życia i pielęgnacji zdrowia, po praktykę jogi i medytacji. Daje człowiekowi w każdej kulturze wiedzę pozwalającą żyć w harmonii zarówno z naturą, jak i z samym sobą.

Charakterystyka typologii Wata

• lekka, szczupła budową ciała
• długa klatka piersiowa
• wąskie ramionami lub biodrami
• słabe trawienie, nieregularne odczuwanie głodu, tendencje do obstrukcji i niedowagi
• głos ostry, miły z tendencją do szybkiego mówienia
• żyje w sposób niezrównoważony
• szybko chodzi, lubi ekscytacje i ciągłe zmiany, pracuje zrywami
• kładzie się spać o różnych porach, a sen ma lekki i przerywany

Ludzie typu Wata są podatni na:

• bezsenność
• nerwicę żołądka
• niepokój, depresje
• skurcze i napięcia mięśni
• zaburzenia jelitowe
• nadciśnienie oraz artretyzm

Główne zalecenia dla typologii Wata to:

• prawidłowy wypoczynek
• regularny tryb życia
• regularne ciepłe posiłki
• unikanie przepracowania

Charakterystyka typologii Pitta

• średnia budowa ciała
• nie ma problemów z utrzymaniem prawidłowej wagi
• jasna lub zaczerwieniona skóra
• jasne włosy
• prawidłowe trawienie
• zaostrzone uczucie głodu i pragnienia
• nie przepada za słońcem i upałami
• śpi mocno i umiarkowanie długo
• dominuje u nich siła, nie przepada za słońcem i upałami

To osoby przedsiębiorcze, zbyt wymagające, sarkastyczne, krytyczne, ze skłonnością do perfekcjonizmu. Są ambitne i mają zdolności przywódcze. Ich głos jest silny, rytmiczny, ostry, czysty, przenikliwy i uznawany za wytworny.

Ludzie typologii Pitta podatni są na:

• wysypki
• stany zapalne
• trądzik
• zgagę
• wrzody żołądka
• wczesne łysienie i siwienie włosów

Główne zalecenia dla typologii Pitta to:

• prowadzenie umiarkowanego stylu życia
• unikanie ostrego jedzenie
• unikanie nadmiernego przebywania na słońcu

Charakterystyka typologii Kapha

• mocna budowa ciała
• wytrwałość i duża siła fizyczna
• często z nadwagą
• głos jest miękki, powolny i pociągający
• działają harmonijnie i dość wolno
• odbierani są przez otoczenie, jako osoby spokojne, zrelaksowane o zrównoważonym umyśle
• charakteryzują się tolerancją, uczuciowością i zdolnością do wybaczania
• mają tendencje do popadania w samozadowolenie

Ludzie typologii Kapha mają skłonności do:

• nadwagi
• niedrożnych zatok
• wysokiego poziomu cholesterolu
• alergii
• depresji
• cukrzycy
• astmy, chorób płuc oraz oskrzeli
• bólów głowy i stawów

Główne wskazówki dla typologii Kapha:

• dążenie do zmian, które pobudzają do działania
• unikanie nadmiernego jedzenia
• unikanie snu po posiłku

Nieprawidłowa dieta, nieregularny sen, przepracowanie powodują zaburzenie równowagi między doshami.

Głównym celem Ajurwedy jest uświadomienie człowiekowi tego, że jest jednością sam w sobie a równocześnie integralną częścią wszechświata. Podstawowym założeniem tej nauki jest twierdzenie, że umysł wywiera głęboki wpływ na ciało, i w związku z tym na nasze zdrowie, a co za tym idzie uwolnienie się od choroby, w znacznym stopniu zależy od stanu świadomości. Według  Ajurwedy wszystkie organy i procesy w organizmie mają odpowiedniki kwantowe. Każda pojedyncza komórka wysyła wibracje energii do układu krwionośnego, które zostają przeniesione do serca i mogą być odczytane poprzez puls. Choroba w tym ujęciu jest wynikiem zaburzenia wzoru  wibracji kwantowych, które utrzymują ciało w prawidłowym stanie. Wszystko, co jemy, mówimy, myślimy, robimy, widzimy, słyszymy i czujemy wpływa na stan ogólnej równowagi.

Ajurweda określa wartość pożywienia i jego wpływ na organizm człowieka odwołując się do smaków. Każdy z sześciu smaków bezpośrednio przemawia do ciała, przekazuje inną wiadomość i pełni inną funkcję. Według Ayurvedy każdy rodzaj smaku wywiera subtelny wpływ na nasze ciało, umysł i emocje. Może oddziaływać pobudzająco lub wyciszająco, ogrzewać lub ochładzać – może spowodować dobre samopoczucie lub ociężałość. Może nawilżać, osuszać, ściągać, rozpraszać, oczyszczać i wzmacniać.

Wielką sztuką jest umiejętność skomponowania posiłku zawierającego sześć smaków w odpowiednich proporcjach tak, aby mogły oddziaływać na wszystkie poziomy funkcjonowania naszego organizmu.

Ciało reaguje na smak, który poprzez jamę ustną dociera do komórek i działa porzez instynkt. Z chwilą kiedy pożywienie znajdzie się na języku, system nerowy przechwytuje informację jaki smak znajduje się w ustach i wydaje polecenie do żołądka dotyczące wydzielania odpowiednich soków trawiennych, które będą rozkładać pokarm. Ten pierwotny instynkt dotyczy rozróżniania smaków a nie aminokwasów czy węglowodanów, którymi posługuje się współczesna nauka. Dlatego też wydaje się uzasdnione komponowanie potraw uwzględniając wszystkie smaki. Te sześć smaków Shad rasas to:

1. Swadu – słodki – zawiera element wody i ziemi
2. Amla – kwaśny – zawiera element ognia i ziemi
3. Lavana – słony – zawiera element ognia i wody
4. Tikta – gorzki – zawiera element eteru (przestrzeni) i powietrza
5. Ooshana – ostry – zawiera element powietrza i ognia
6. Kashaya – cierpki – zawiera element powietrza i ziemi

Smak słodki – zapewnia stały rozwój tkanek i płynów, dodaje energii oraz poprawia nastrój – łagodzi gniew i zniecierpliwienie. Rozluźnia ciało. Podnosi element Kapha a obniża Vata i Pitta w ogranizmie.

Smak kwaśny – wzmaga apetyt i poziom kwasowości w organizmie. Odżywia tkanki poza tkanką rozrodczą. Działa ściągająco, rozgrzewa i obniża pragnienie. Podczas trawienia rozpuszcza minerały, co wpływa korzystnie na ich przyswajanie. Dobry dla Vata mniej dla Pitta i Kapha.

Smak słony – zapewnia minerały i płyny. Zatrzymuje wodę w organizmie. Wzmaga AGNI i stymuluje trawienie. W dużych ilościach może powodować ociążałośc, irytację, marazm. W małych ilościach stymuluje i poprawia sprawość umysłu. Wzmaga Kapha i Pitta, obniża Vata.

Smak gorzki – zalecany w małych ilościach, oczyszcza organizm ze złogów i toksyn. Wzmaga Vata a obniża Kapha i Pitta.

Smak cierpki – zapewnia spójność tkanek ma działanie lecznicze i obkurczające. Korzystny dla Pitta i Kapha a dla Vata w małych ilościach. Ma działanie wychładzające.

Smak ostry – działa stymulująco, wzmaga apetyt i stymuluje przemianę materii, usprawnia trawienie i poprawia siły obronne organizmu. Rozgrzewa. Dobry dla Kapha, w małych ilościach dla Vata, unikać dla Pitta.

Zalecane smaki dla równowagi dosh:
Wata: sodki, słony, kwaśny – mniej smaków: ostry, cierpki i gorzki
Pitta: słodki, gorzki, cierpki – mniej smaków: ostry, słony, kwaśny
Kapha: ostry, cierpki, gorzki – mniej smaków: słodki, słony, kwaśny

W Ajurwedzie mówimy o 3 gunach: sattva, rajas, tamas –  “jakościach natury”, wibracjach energii odnoszących się do całego wszechświata, łącznie z umysłem i ciałem. Pożywienie klasyfikowane jest ze względu na te 3 jakości, rodzaje energii. Jedzenie może mieć charakter sattviczny (lekkie, czyste), rajasowy (rozgrzewające i pobudzające) lub tamasowy (ciężkie, wprowadzające letarg i usypiające):

Jedzenie sattviczne jest lekkostrawne, uszczęśliwia, uspokaja, balansuje i wprowadza zadowolenie w ciele.
Pokarmy sattviczne to m.im.: ziarna  zbóż, ryż, warzywa, mleko i przetwory mleczne, sezam, orzechy, dojrzałe owoce, słodkie potrawy (bez białego cukru), ghee (masło klarowane), czy miód, soki, woda źródlana. Sattviczne posiłki są świeżo przygotowane i łagodnie, delikatnie przyprawione.

Jedzenie rajasowe pobudza ciało i drażni zmysły.
Pokarmy rajasowe to m.in.: gorzkie, kwaśne, słone, ostre, gorące i suche środki spożywcze, potrawy ostro przyprawione  i ciężkostrawne lub odgrzewane czy bezwartościowe, a także kawa i czarna herbata.

Jedzenie tamasowe powoduje ociężałość, zmęczenie i osłabia.
Pokarmy tamasowe to m.in.: wielokrotnie odgrzewane lub zepsute potrawy, mięso, ryby, jajka, czosnek, cebula, grzyby, biała mąka, biały cukier, alkohol i narkotyki. Niedojrzałe owoce lub przejrzałe. Żywność mrożona i puszkowana.

Istotne jest kto przyrządza i gotuje dla nas posiłki – czy ta osoba nas kocha, czy jest zdrowa i czy ma spokojny umysł. Miejsce – kuchnia i otoczenie, w którym się przebywa podczas gotowania powinno być sattviczne, szczególnie czyste o przyjemnym świeżym zapachu. Wskazana jest również spokojna, kojąca muzyka, która swoją wibracją przenika do pożywienia. To wpływa na stan naszego samopoczucia po zjedzeniu posiłku.